Leo Bisschops: ‘Overheid, help de kartrekker’

Omzien naar elkaar en eigen verantwoordelijkheid nemen

door Corrie de Leeuw, freelance journaliste en lid redactieraad Precies!

Leo Bisschops is voorzitter van het Senioren Netwerk Brabant-Zeeland (voorheen KBO), was acht jaar wethouder sociale zaken in zijn woonplaats Best en is inmiddels zelf een dagje ouder (81). Hij woont samen met zijn vrouw Hanneke al decennialang in een riante woning in het groen. Leo Bisschops is vanaf de start betrokken bij Precies! en mede-oprichter van ‘Het Juiste Thuis’. In al die hoedanigheden denkt hij na over hoe dat nou moet in onze samenleving met steeds meer ouderen die steeds ouder worden en dat het liefst gewoon thuis doen, of in ieder geval in hun eigen buurt.

“De overheid moet initiatieven voor een zorgzame samenleving faciliteren. En vooral: ervoor zorgen dat mensen met ideeën die overheid weten te vinden. En dat ze daar een gesprekspartner hebben.”

Een korte situatieschets: Over de probleemanalyse is iedereen het wel eens: de vanzelfsprekendheid dat er voor alle Nederlanders -thuiswonend of in een verpleeghuis- professionele zorg voorhanden is, verdwijnt. Over de oplossingsrichting is ook veel overeenstemming:  meer informele zorg - 'omzien naar elkaar'- vooral op buurtniveau en de professionele zorg als ondersteunend onderdeel van die kleinschalige 'ecosystemen'.

Wat daarvoor nodig is: ,,Van bovenaf een overheid die er met wetten, regelgeving en geld voor zorgt dat dit gefaciliteerd wordt en van onderaf het bewustzijn bij mensen dat zorg niet meer vanzelfsprekend is en dat ze meer eigen verantwoordelijkheid moeten nemen", aldus Leo Bisschops. En: ,,Vervolgens is het de kunst om die twee samen te brengen."

Als dingen rijp zijn, ploppen ze overal op"

Illustratief voor de fase waarin we nu zitten, is de grote hoeveelheid initiatieven 'van onderop'. Her en der staan kartrekkers op die niet gaan zitten wachten op de overheid, aldus Bisschops: ,,Op gegeven moment gaan mensen het zelf doen. Als dingen rijp zijn, ploppen ze overal tegelijk op. Gevolg: heel veel losse projecten en denkgroepen die elkaar deels overlappen maar vaak niet weten van elkaars bestaan. Daarom is zo'n platform als Precies! en Het Juiste Thuis ook zo belangrijk: alleen al die bijeenkomsten rond een thema, waar mensen elkaar tegenkomen en waar samenwerking ontstaat."

Kan de overheid ook een rol spelen bij die verbinding?

Ja, vindt Bisschops. De overheid moet initiatieven voor een zorgzame samenleving faciliteren. En vooral: ervoor zorgen dat mensen met ideeën die overheid weten te vinden. En dat ze daar een gesprekspartner hebben. ,,Nederland hoeft niet opnieuw getekend te worden. Er gebeurt al zo veel. Benut de mogelijkheden die er aan de basis al zijn. Maak daar gebruik van en verbindt die met elkaar. En zorg er voor dat de mensen die zijn opgestaan en die vooruit willen, niet gefrustreerd raken."

Wat kan de overheid nog meer doen?

,,Nou, de overheid moet er om te beginnen voor zorgen dat wetten elkaar niet voor de voeten lopen, zoals nu het geval is met de WMO, Wet langdurige zorg en de Zorgverzekeringswet. En zorgkantoren/verzekeraars zouden veel meer een leidende functie moeten nemen om vernieuwende zorgprojecten te steunen. Bij het verdelen van het zorggeld koersen ze nu te veel op rendement en kortetermijnwinst. Maar je kunt niet alles zo kwantificeren: ik stop er 1 euro in, dus moet er ook minstens 1 euro uit komen. Als het sociaal domein goed werkt doordat er meer mantelzorg is gekomen, dan wordt de professionele zorg ontlast. Investeren in meer mantelzorg is een voorbeeld van toekomstbestendig investeren."

“Eerst nadenken: wat kan ik zelf?”

Meer informele zorg, meer voor elkaar zorgen, meer eigen verantwoordelijkheid, luidt de opdracht. Een opdracht die het gevolg is van een niet meer te ontkennen realiteit.

En dat betekent wel iets. Bijvoorbeeld voor mensen met een hulpvraag. Bisschops: ,,De mindset moet anders. Mensen zijn niet alleen zorgvrager, ze zijn ook 'mede-eigenaar' van de hulpvraag. En daar kunnen ze op aangesproken worden." In de praktijk is dat eigenaarschap nog wel een 'dingetje' zo ziet Bisschops: ,,De manier waarop mensen aan boord gehesen moeten worden is nog wel een probleem. Je was altijd gewend dat je zorg kon krijgen als je daarom vroeg. Nu moet je eerst goed nadenken over: wat kan ik zelf? En wat doe ik zelf?"

Good old maatschappelijke zorg

Bisschops volgt intensief wat voor mooie initiatieven er allemaal al zijn. Hij noemt er een paar: de Zorgcoöperatie Hoogeloon, het project rond de dorpsondersteuner in Steensel en de woonleefcirkel in Valkenswaard. Al die projecten hebben volgens Bisschops raakvlakken met het project 'De buurt als ecosysteem'. Dat is een -in gemeente-land helaas nog niet bekend genoeg- initiatief van Buurtzorg-oprichter Jos de Blok. Op de website van De buurt als ecosysteem wordt het als volgt beschreven: 'We rollen de rode loper uit voor good old maatschappelijke zorg. Een sterke, zeer zichtbare 1e lijn, bescheiden inzet van specialisten, en een grote rol voor betrokken buurtbewoners – dat is waar we voor gaan.' En: 'Dit moet een blauwdruk worden voor de maatschappelijke gezondheidszorg van Nederland in 2040'. ZuidZorg is vanaf de start betrokken. 

Voor de eerste 20 wijken waar het concept in de praktijk gebracht wordt, is landelijk 40 miljoen euro beschikbaar. Een van de deelnemende gemeenten is Son en Breugel waar we inmiddels met vereende krachten een buurtanalyse en eerste buurtplan hebben gemaakt. Het plan maakt onderdeel uit van Precies!-project Herkenbare basiswijkteams met in de stuurgroep ZuidZorg, Archipel, Stroomz, gemeenten Son en Breugel en Geldrop, LEV Groep, WIJeindhoven, KBO/Seniorenbelang, Paramedisch Platform Brainport en CaZo, de zorggroep van apothekers.  

Samenwerken is het advies

Leo Bisschops: ,,Zo'n Jos de Blok, daar voel ik me bij thuis. Dat is een natuurlijke bondgenoot. Ik geloof in zijn aanpak." En dat brengt Bisschops op het alles-verbindende advies dat hij heeft voor alle kartrekkers, bestuurders en denkers op het gebied van wonen en zorg in de toekomst: ,,Werk samen! Daarvoor hoef je echt je ziel niet te verkopen."

Koppig en vergroeid met zijn thuis

Wie met Leo Bisschops in gesprek gaat over de toekomst van het ouder worden in Nederland, doet er goed aan minstens een dagdeel in de agenda te reserveren. Er gebeurt momenteel ook zo veel op dat vlak: het organiseren van informele zorg, lekker lang thuis kunnen blijven wonen, zelf actief zijn en nuttig bezig...

Trouwens, dat laatste zit dan wel snor bij Bisschops, maar hoe zit het bij hem met die andere noodzakelijkheden? Heeft hij bijvoorbeeld al nagedacht over een seniorenwoning of zo? Leo Bisschops kijkt schuldbewust en hij vertelt dat hij als geen ander begrijpt hoe zeer oudere mensen verknocht zijn aan hun thuis: ,,Want vergis je niet hoezeer mensen hechten aan hun eigen huis, hun eigen omgeving." En voor Leo en Hanneke Bisschops is dat dus al niet anders: ,,Weet je wat het is, wij zijn zo vergroeid met deze plek. Als ik dit moet opgeven, geef ik een stuk van mezelf op. Daar ben ik gewoon te koppig voor, denk ik."

---

oktober 2024